Υστερα από δύο ολόκληρα χρόνια εντατικής –και αφιλοκερδούς– εργασίας, η επιτροπή του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) που ανέλαβε να διαμορφώσει τα νέα προγράμματα σπουδών για το μάθημα της Ιστορίας παρουσίασε χθες την αναλυτική της πρόταση στον υπουργό Παιδείας, Κώστα Γαβρόγλου.
Η μεταρρύθμιση στο μάθημα της Ιστορίας ήταν αναγκαία και επιβεβλημένη, καθώς ο τρόπος διδασκαλίας του μαθήματος βασιζόταν στην αποστήθιση και τη συσσώρευση πληροφοριών, με τους μαθητές όχι μόνο να μη μαθαίνουν Ιστορία, αλλά να μην ενδιαφέρονται καν για το αντικείμενο.
Η πρόταση της επιτροπής του ΙΕΠ προσπαθεί να συμβάλει στην αναβάθμιση του μαθήματος, με τη συμπερίληψη νέων, σύγχρονων στοιχείων και μεθόδων, που σκοπό έχουν να βελτιώσουν τον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται το μάθημα αλλά και το ίδιο το περιεχόμενο των σχολικών εγχειριδίων ούτως ώστε να αφυπνιστεί το ενδιαφέρον των μαθητών και μαθητριών.
Οι βασικοί άξονες στους οποίους κινείται η πρόταση της επιτροπής είναι:
1. Εισαγωγή νέων στοιχείων στα προγράμματα σπουδών.
2. Η εθνική ιστορία να εξετάζεται στο ευρύτερο πλαίσιο της ευρωπαϊκής και βαλκανικής ιστορίας.
3. Δίνεται έμφαση στην κοινωνική, πολιτισμική και οικονομική ιστορία.
4. Εισάγονται στην εκπαιδευτική διαδικασία οι Θεματικοί Φάκελοι.
Χωρίς να εγκαταλείπεται η σπειροειδής ανάπτυξη της ύλης, δηλαδή η χρονολογική κατανομή και ροή της ύλης βάσει του τριπτύχου Αρχαία – Μέση – Νεότερη Ιστορία από τις τάξεις του Δημοτικού στο Γυμνάσιο και στη συνέχεια στο Λύκειο, τα νέα προγράμματα σπουδών εμπλουτίζονται με νέα στοιχεία και συνδυάζουν τη χρονολογική με τη θεματική προσέγγιση.
Η κυρίως αφήγηση οργανώνεται χρονολογικά και περιλαμβάνει όλες τις βασικές ιστορικές πληροφορίες (χώρος, χρόνος, πρόσωπα, γεγονότα, αίτια και αποτελέσματα), όμως στα νέα προγράμματα σπουδών εντάσσονται καινούργια στοιχεία, κυρίως στις τάξεις του Δημοτικού, που προσεγγίζουν πτυχές της Ιστορίας που μέχρι σήμερα δεν περιέχονταν στα σχολικά εγχειρίδια και ουδόλως εξετάζονταν μέσα στην τάξη. Για παράδειγμα, στην Δ΄ Δημοτικού προτείνεται η διδασκαλία της οικογενειακής, της προφορικής και της τοπικής ιστορίας.
Η πιο κρίσιμη αλλαγή είναι αυτή της σύνδεσης της ελληνικής ιστορίας με την παγκόσμια και κυρίως με την ευρωπαϊκή ιστορία και την ιστορία των βαλκανικών και μεσογειακών λαών, με τους οποίους διαχρονικά οι Ελληνες αλληλεπιδρούσαν σε πολλαπλά επίπεδα.
Δεν είναι δυνατόν οι μαθητές, και δη οι απόφοιτοι του Λυκείου, να μη «συνομιλούν» με τον γύρω κόσμο και να μην είναι σε θέση να ερμηνεύσουν καταστάσεις και γεγονότα.
Εφόσον καταφέρουν να τοποθετήσουν την ελληνική ιστορία μέσα στον χρόνο και συνδέσουν ιστορικά γεγονότα με τον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου, θα μπορέσουν, για παράδειγμα, να κατανοήσουν καλύτερα τις προσφυγικές ροές.
Επίσης, πέραν της πολιτικής και διπλωματικής ιστορίας που διδάσκονται οι μαθητές εδώ και δεκαετίες, η επιτροπή προτείνει να δοθεί έμφαση και στην κοινωνική, πολιτισμική αλλά και την οικονομική ιστορία.
Η Ιστορία παύει να είναι απλή παράθεση γεγονότων και ημερομηνιών, αλλά μέσω του μαθήματος προωθείται η κατανόηση των ιστορικών διεργασιών που έλαβαν χώρα μια συγκεκριμένη περίοδο.
Οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες εντάσσονται στην κεντρική αφήγηση των ιστορικών εξελίξεων, αναδεικνύοντας τη στενή τους σχέση με το ιστορικό γίγνεσθαι, ενώ οι τέχνες και τα γράμματα παύουν να αποτελούν παράρτημα στο τέλος του βιβλίου.
Αντίθετα, προτείνεται η διδασκαλία του τρόπου με τον οποίο τα ιστορικά γεγονότα αντικατοπτρίζονται στις τέχνες. Οι μαθητές θα είναι σε θέση να κατανοήσουν ότι η Ελληνική Επανάσταση του 1821, για παράδειγμα, γίνεται μέσα σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο, με τους φορείς που έδρασαν και αγωνίστηκαν εκείνη την περίοδο να κινούνται και αυτοί με τη σειρά τους μέσα σε ένα δεδομένο πολιτισμικό και θρησκευτικό πλαίσιο.
Με αυτόν τον τρόπο δίνεται έμφαση στην ολιστική προσέγγιση του συνόλου των παραγόντων που συντέλεσαν στη δημιουργία των συνθηκών οι οποίες οδήγησαν στο τάδε ή το δείνα ιστορικό γεγονός.
Ωστόσο, η σημαντικότερη καινοτομία της πρότασης είναι οι Θεματικοί Φάκελοι (κατά το πρότυπο που ακολουθήθηκε και στα Θρησκευτικά) από την Δ΄ Δημοτικού και μετά, οι οποίοι θα δίνουν τη δυνατότητα της βιωματικής κατανόησης και έρευνας του παρελθόντος στους μαθητές.
Βασικός σκοπός της πρότασης της επιτροπής είναι να πάψει να μονοπωλεί τη διδακτική διαδικασία –και κυρίως την αξιολόγηση– το σχολικό εγχειρίδιο. Ετσι, δίνεται έμφαση όχι στη στείρα απομνημόνευση πληροφοριών αλλά στη συνολική κατανόηση των ιστορικών γεγονότων και της εκάστοτε ιστορικής περιόδου που μελετάται.
Οι μαθητές, με την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών, θα κληθούν να αξιοποιήσουν κριτικά ιστορικές πηγές προκειμένου να ενεργοποιήσουν την ερευνητική τους διάθεση και να εξοικειωθούν με την ιστορική μέθοδο και έτσι να καταφέρουν να κατανοήσουν σε βάθος τα ιστορικά ζητήματα.
Για παράδειγμα, μέσω του Θεματικού Φακέλου «Πρόσκληση σε βυζαντινό γεύμα», οι μαθητές θα μάθουν για τα σκεύη που χρησιμοποιούσαν τότε, τις συνήθειες που συνόδευαν τα γεύματα, τη δομή της αγοράς από όπου προμηθεύονταν τα προϊόντα, την οικονομία και το εμπόριο της περιοχής κ.ά., αποκτώντας με αυτόν τον τρόπο πληρέστερη και πιο ζωντανή εικόνα εκείνης της μακρινής εποχής.
Η επιτροπή προτείνει για κάθε τάξη να υπάρχουν τέσσερις Θεματικοί Φάκελοι, ενώ θα πραγματοποιηθούν και αντίστοιχες επιμορφώσεις εκπαιδευτικών, όπου θα δοθούν οι κατευθυντήριες γραμμές για τη σωστή εκμετάλλευση του υλικού.
Μια ενιαία λογική
Ο πρόεδρος του ΙΕΠ, Γεράσιμος Κουζέλης, χαρακτήρισε την πρόταση συστηματική, ότι δηλαδή ακολουθεί μία ενιαία λογική ακόμη και για τις τάξεις στις οποίες δεν θα χρειαστεί να γίνουν αλλαγές στο διδακτικό υλικό.
«Αυτό είναι το πρώτο βήμα, στην περίοδο αυτής της διακυβέρνησης, που αλλάζει πράγματι το υλικό σε πολύ σημαντικό αντικείμενο της σχολικής εκπαίδευσης. Σας θυμίζω ότι η αλλαγή στα προγράμματα των Θρησκευτικών πατούσε πάνω σε προηγούμενες επεξεργασίες, επομένως έχουμε την πρώτη κρίσιμη παρέμβαση. Θα ακολουθήσουν –έπειτα από αυτό που έγινε πέρυσι, που το ονομάσαμε “εξορθολογισμό της ύλης”– αλλαγές αναμόρφωσης, εξίσου εξορθολογισμού και εκσυγχρονισμού των προγραμμάτων σπουδών και των εκπαιδευτικών υλικών όλων των αντικειμένων. Κι αυτό θα αρχίσει πάρα πολύ σύντομα. Επομένως, αφορά τη σημερινή κατάθεση της πρότασης και τα υλικά που θα χρειαστεί να συνοδέψουν τα προγράμματα σπουδών που κατέθεσε η επιστημονική ομάδα πρόκειται άμεσα να παραχθούν σκαλοπάτι σκαλοπάτι, από το Δημοτικό πηγαίνοντας προς το Λύκειο, το επόμενο χρονικό διάστημα» τόνισε.
Πράγματι, σύμφωνα με πηγές του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, τα νέα σχολικά εγχειρίδια για τις τάξεις του Δημοτικού αναμένεται να είναι έτοιμα την ερχόμενη σχολική χρονιά, δηλαδή τον Σεπτέμβριο του 2019, ενώ σειρά θα πάρουν τα βιβλία των τριών τάξεων του Γυμνασίου.
Σε ό,τι αφορά το Λύκειο, η Α΄ τάξη ήδη συμπεριλαμβάνεται στην πρόταση της επιτροπής, ενώ υπό μελέτη είναι το περιεχόμενο του μαθήματος για τη Β΄ και τη Γ΄ Λυκείου.
